Een actief, langjarig arbeidsmarktbeleid van overheid en sociale partners is nodig om de arbeidsmarktkrapte in maatschappelijke sectoren als zorg, onderwijs, veiligheid, rechtspraak en kinderopvang te verminderen. Dat schrijft de Sociaal-Economische Raad (SER) in een tussentijds briefadvies aan het kabinet. De overheid moet niet alleen meer werken stimuleren, maar ook betere organisatie van het werk, minder regeldruk, goed werkgeverschap en meer langjarig perspectief in beleid.
In onderwijs en zorg wordt naar verhouding veel in deeltijd gewerkt. Een deel van het personeel in deze sectoren is bereid meer te gaan werken. Ervaringen met pilots laten zien dat goed werkgeverschap en betere roosters werkenden in staat stellen meer uren te werken. De overheid kan in de komende belastingplannen zorgen dat werknemers meer overhouden van de bruto-loonsverhoging die daaruit volgt.
De kwaliteit van het management en werkgeverschap in deze sectoren kan volgens de SER omhoog. Bij goed werkgeverschap hoort aandacht voor wat nodig en mogelijk is om het werk hanteerbaar, aantrekkelijk en perspectiefrijk te maken. Dat kan door onder andere goede loopbaanmogelijkheden te bieden, een inclusieve bedrijfscultuur, ruimte voor opleiding en een goed salaris. Een uitgangspunt hierbij is een vast contract als er sprake is van structureel werk.
De productiviteit in grote delen van de maatschappelijke sectoren lijkt te dalen. Om de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van de publieke dienstverlening te behouden, is het volgens de SER noodzakelijk dat de productiviteit stijgt. Dit hoeft niet te leiden tot harder werken of een lagere kwaliteit, maar het vergt wel gerichte sturing op productiviteitsverhoging. De SER stelt dat juist op de werkvloer mensen veel kennis en goede ideeën hebben om werkprocessen slimmer te organiseren. Het is daarom belangrijk werkenden meer te betrekken bij het maken van beleid. Ook arbeidsbesparende technologie kan helpen, maar bij die innovatie is het wel essentieel dat de toegankelijkheid van de maatschappelijke sectoren voor alle burgers gewaarborgd blijft.
Verder kost administratieve belasting medewerkers niet alleen veel tijd, maar het veroorzaakt ook afnemende motivatie en vertrek van medewerkers uit maatschappelijke sectoren. Minder regelzucht, meer regelmogelijkheden en een cultuur van vertrouwen in professionals vormen daarom een voorwaarde om het werk behapbaar te houden. De SER stelt voor om gericht te leren van ervaringen om regeldruk tegen te gaan. Een voorbeeld hiervan is het programma Ontregel de Zorg.
Hervormingen en taakstellingen in het verleden hebben bijgedragen aan de huidige arbeidsmarktkrapte. Beleid dat bestendig is, met oog voor arbeidsmarktconsequenties, helpt maatschappelijke sectoren om verder vooruit te kijken, ook in hun personeelsbeleid. Zo kunnen werkgevers en werknemers samen bouwen aan vertrouwen, ontwikkeling en vernieuwing, en daarmee aan een toekomstbestendige uitvoering van taken, aldus de SER.