Beeld: Nederland 2040
Gisteren verscheen het boek Nederland 2040: een toekomstbeeld. Het werk is een initiatief van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en De Argumentenfabriek. Doel: een richtinggevend en uitvoerbaar toekomstbeeld schetsen, gebaseerd op urgente maatschappelijke vraagstukken. Volgens Barbara Baarsma, lid van de denktank en hoogleraar toegepaste economie aan de UvA, is het tijd voor fundamentele keuzes. ‘Niet morgen, maar vandaag.’
Om ook in 2040 te kunnen rekenen op goede zorg, betaalbare energie en kwalitatief onderwijs, is structurele economische groei noodzakelijk. Baarsma pleit voor zogeheten groene groei: economische ontwikkeling binnen ecologische grenzen. Die groei is essentieel om de kosten van vergrijzing, klimaatadaptatie en digitalisering te kunnen dragen. Hiervoor zijn hervormingen nodig op drie terreinen: de economie, de arbeidsmarkt en de instituties.
Herstructurering naar een kennisintensieve economie
Volgens de denktank moet Nederland zich ontwikkelen van een economie met een grote ecologische voetafdruk naar een hoogproductieve kenniseconomie. Daarbij is arbeidsproductiviteit de sleutel. Door beperkte bevolkingsgroei zal het arbeidsaanbod nauwelijks toenemen, waardoor alle groei moet komen uit meer toegevoegde waarde per gewerkt uur.
De overheid speelt hierin een actieve rol door middel van gerichte sturing via normering, beprijzing en handhaving. Bedrijven die bijdragen aan verduurzaming en efficiëntie krijgen meer ontwikkelruimte.
Een activerende arbeidsmarkt
De Nederlandse arbeidsmarkt is volgens Baarsma te star. Werknemers blijven vaak op hun plek uit angst opgebouwde rechten te verliezen, wat innovatie en productiviteit belemmert. De denktank bepleit een systeem waarin werkzekerheid centraal staat, in plaats van baanzekerheid. Daarbij hoort investeren in een leven lang ontwikkelen en het stimuleren van overstappen naar duurzamere en productievere sectoren.
Hervorming van instituties: eenvoud en zekerheid
De denktank stelt een ingrijpende vereenvoudiging van het belasting- en sociale zekerheidsstelsel voor. Centraal daarin staat het garantie-inkomen: een vorm van negatieve inkomstenbelasting die inkomenszekerheid biedt zonder complexiteit. Personen die onvoldoende verdienen, ontvangen een aanvullende toelage. Voor mensen met een lage verdiencapaciteit wordt een basisbaan bij de gemeente mogelijk gemaakt.
Het systeem vervangt onder meer toeslagen, bijstand en studiefinanciering, en maakt het sociaal stelsel eenvoudiger en effectiever.
Verantwoord en toekomstgericht consumeren
Groene groei vereist ook gedragsverandering aan de consumptiekant. Niet per se minder consumeren, maar anders: duurzamer, circulair en gericht op regeneratieve productie. Baarsma erkent dat sommige maatregelen pijn kunnen doen, zoals hogere belastingen op vervuilende producten. Maar deze afwegingen zijn noodzakelijk om bredere maatschappelijke doelen te realiseren.
Een samenhangende langetermijnvisie
Het boek Nederland 2040 biedt een integraal perspectief op de toekomst. Het combineert economische hervorming met ecologische randvoorwaarden en sociale rechtvaardigheid. “Onze voorstellen zijn geen vrijblijvende adviezen vanaf de zijlijn. Ze vormen een uitnodiging tot actie,” aldus Baarsma. De denktank wil daarom actief in gesprek met politiek, overheid en maatschappelijke organisaties om de plannen tot uitvoering te brengen.
Zo’ n boek is gelangrijk en nuttig, Hoe kunnen wij dit boek krijgen? Kopen in de winkel of bij de gemeente? Wat kost het?
Wat heeft u een machtig mooi rapport opgesteld!
Wel heb ik een punt ter overweging: Nederland wordt qua infrastructuur als geïsoleerd getekend. Het helpt als bij de verbindingslijnen de relatie tussen Antwerpen/Scheldebekken en Duitsland/Ruhrgebied worden ingetekend.
Er is een groeiende oost-west relatie tussen het Duitse achterland, via Venlo naar de havens, niet alleen over de autosnelweg (A67)
Staat AI en werk 2024 centraal in dit boek?
Ik moet het alleen doen met de algemene gegevens die zijn gepresenteerd maar ik mis antwoord op een heel belangrijk toekomstig probleem namelijk integratie en de demografische en etnische samenstelling van onze samenleving. De genoemde punten lopen horizontaal door de vijf hoofdpunten van het rapport.
Ik ben heel benieuwd naar dit boek en vooral de gesprekken hierover.
De laatste tijd denk ik steeds aan de communicatietheorie van Habermas. Een Duitse wederopbouw filosoof. Ik heb nog steeds het gevoel dat we het systeem van wetten & regels én de leefwereld van mensen meer in overeenstemming dienen te brengen.
Ik hoop dat dit ik dit ook terug lees in NL2040 en dat dit niet de zoveelste poging is van een systeemwereld op grip te krijgen op een denkbeeldige toekomst.