Versoepeling van de Oekaze-Kok moest contact tussen ambtenaren en politici vergemakkelijken en beleid beter en transparanter maken. Wat hebben de nieuwe regels teweeggebracht? ‘Het is een extra drempel, die niet het algemeen belang dient, maar dat van de posities hoger in de lijn.’
Een tijdje terug ontving Renske Leijten een berichtje van een ambtenaar van de Belastingdienst. Die nodigde het Kamerlid (SP) uit eens langs te komen, om een open gesprek aan te gaan over het werk van de Belastingdienst en uitspraken van Leijten daarover. ‘Ze wilden me graag spreken, maar waarschuwden: je krijgt wel de wind van voren,’ vertelt Leijten. ‘Prima, ik ben niet van suiker, jullie ook niet, dus laten we vooral met elkaar praten.’ Maar 2 weken later kreeg ze een bericht dat de bijeenkomst niet door kon gaan. ‘De hoogste directeur-generaal en projectdirecteur moesten aanwezig zijn en daar had die ambtenaar geen trek in: dan moest hij op zijn woorden letten.’
Contact tussen ambtenaren en politici is al jaren een heikele kwestie. Volgens de Oekaze-Kok uit 1998 is het ambtenaren alleen toegestaan om feitelijke informatie te geven aan Kamerleden, journalisten en anderen. Bovendien is instemming van de minister noodzakelijk. Dat moest anders, vond men in het kabinet-Rutte III. Minister Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties voerde eind 2020 een aantal wijzigingen door. Verzoeken om informatie zouden voortaan ‘welwillend en zakelijk worden beoordeeld’ en elk departement kreeg een parlementair contactpersoon om verzoeken van Kamerleden om feitelijke informatie te beoordelen.
Onduidelijkheid
Het is nog te vroeg om te zeggen of daarmee daadwerkelijk iets is veranderd, vindt Stephan Grimmelikhuijsen, universitair hoofddocent publiek management aan de Universiteit Utrecht. ‘Ik kan me voorstellen dat het tijd kost om zoiets te veranderen; van 1998 tot 2021 mag het niet, en dan nu wel, maar ook weer niet alles. Het lijkt me logisch dat er dan nog de nodige onduidelijkheid heerst en er angst is.’
*Dit is het eerste deel van een artikel uit Publiek Denken 40. Lees hier verder