Onrust stoken is een vak waarmee je veel goeds kunt doen en kwaad kunt aanrichten. Laten we zorgen dat het goede ervan kan profiteren en dat we het kwade snel genoeg kunnen herkennen om de schade te beperken. Op die manier voorkomen we een ongewenste faseovergang, een transitie van het systeem naar een toekomst die we niet willen.
De wereld is ontegenzeggelijk complexer en onrustiger geworden. De ene crisis is nog niet voorbij of de volgende dient zich alweer aan. In een dergelijk klimaat kan instabiliteit ontstaan. In de natuurkunde spreekt men wel over faseovergangen. Dit zijn situaties waarin een systeem, vaak abrupt, een belangrijke verandering ondergaat die invloed heeft op de macroscopische eigenschappen. Denk bijvoorbeeld aan de bekende transitie van ijs naar water. Wanneer water voldoende afkoelt, treedt op een gegeven moment ijsvorming op. En omgekeerd kan de orde in ijskristallen verdwijnen door energie toe te voegen, waardoor de temperatuur toeneemt en het ijs smelt.
Twijfelen
Ook in de samenleving vinden we orde. Je zou orde kunnen omschrijven als een verzameling afspraken met name met betrekking tot gedrag en organisatie gebaseerd op inzichten en gewoonten. Doorgaans vinden we de verstoring van de orde niet positief. Dat heeft enerzijds te maken met het ongemak dat we in het algemeen ervaren bij veranderen en anderzijds is het zo dat de ontstane orde vaak gebaseerd is op inzichten uit het verleden en daar moet je respect voor hebben. Nu is het wel een feit dat kennis uit het verleden en de daarop gebaseerde orde niet noodzakelijkerwijs ook volledig geschikt zijn voor de huidige wereld, laat staan voor de toekomst. Belangrijke vernieuwingen kwamen juist voort uit het ter discussie stellen van de gangbare kennis, normen en waarden. Zoals de Deense filosoof Søren Kierkegaard al schreef: ‘De omnibus dubitandum est’ (Men moet aan alles twijfelen).
*Dit is het eerste deel van een artikel uit Publiek Denken 42: Openbare orde en veiligheid. Lees hier verder