Hoe houd je als gemeenteraad greep op de gemeenschappelijke regelingen waaraan jouw gemeente deelneemt? Heb je daar nog enige invloed op, of is het tekenen bij het kruisje?
Op regionaal niveau nemen gemeenten deel aan allerlei gemeenschappelijke regelingen, die deels verplicht zijn. ‘Je maakt bijvoorbeeld deel uit van een veiligheidsregio,’ legt Sjir Hanssen uit, gemeenteraadslid voor de VVD in Rheden en lid van het bestuur van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. ‘Maar de regionale samenwerking is breder dan alleen gemeenschappelijke regelingen,’ benadrukt Ruurd Palstra, griffier in de gemeente Velsen en lid van de commissie Raadsleden en Griffiers van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. ‘Wij maken bijvoorbeeld ook deel uit van de Metropoolregio Amsterdam. Dat is geen gemeenschappelijke regeling, maar meer een bestuurlijk platform. Ook daarin kunnen raadsleden soms het gevoel krijgen dat ze machteloos staan.’
Gemeenten hebben dankzij de decentralisatie veel taken op hun bord gekregen, die ze niet allemaal in hun eentje kunnen of willen uitvoeren. Dat doen ze via gemeenschappelijke regelingen. Hanssen: ‘Het idee achter het centraliseren van de uitvoering is plausibel en goed. Het is vaak goedkoper om dingen samen te doen en je bent minder kwetsbaar doordat je niet afhankelijk bent van één persoon in jouw gemeente.’ Hoe nuttig ze ook zijn, er is veel kritiek op het democratische gehalte van gemeenschappelijke regelingen. ‘Zo’n 60 procent van de raadsleden vindt dat onvoldoende,’ zegt Hanssen. ‘Vooral in kleine gemeenten zijn raadsleden minder positief. De grote gemeenten leggen de kleinere hun wil op, is de beleving.’
Democratisch tekort?
Is er inderdaad een democratisch tekort rond gemeenschappelijke regelingen, of is het vooral een gevoel? En wat kan er worden verbeterd? Zowel Hanssen als Palstra vindt een term als “democratisch tekort” echt te zwaar. ‘Er is wel een grote afstand tussen het bestuur van gemeenschappelijke regelingen en de politieke verantwoordelijkheid,’ vindt Hanssen. Palstra: ‘De verantwoordingsmechanismen zijn in principe goed geregeld, dus op papier is er geen democratisch tekort. Maar de praktijk is weerbarstig. Het probleem schuilt in het samenspel tussen gemeenten en regio en het samenspel binnen gemeenten zelf. Als dat niet goed loopt, kan bij gemeenteraadsleden het gevoel ontstaan dat ze alleen maar mogen tekenen bij het kruisje.’
*Dit is het eerste deel van een artikel uit PD33: Blik op de gemeenteraad. Lees hier verder
Beeld: Shutterstock