Transitiewetenschappers weten precies hoe systemische veranderingen werken en benadrukken dat de overheid onmisbaar is om maatschappelijke transities te laten slagen. Veel ambtenaren realiseren zich dat ook, maar worstelen in de praktijk met hun transitietaken. Hoe komt dat en hoe komen we uit deze impasse?
De transitieliteratuur is relatief jong: ze is rond het jaar 2000 ontstaan en kent 5 theoretische stromingen, waaronder transitiemanagement (Jan Rotmans en Derk Loorbach) en mission oriented innovation policy (Mariane Muzzacato). Elke theorie legt andere accenten op hoe we met transities zouden moeten omgaan. In mijn promotieonderzoek analyseerde ik 100 wetenschappelijke artikelen over de rol van de overheid bij transities. Uit de 5 theoretische stromingen koos ik 10 richtinggevende artikelen van gerenommeerde auteurs en 10 recente artikelen met een grotere focus op toepasbare inzichten. In deze 100 wetenschappelijke artikelen vond ik maar liefst 88 verschillende taken die de transitiewetenschap de overheid toeschuift.
Wat mij opviel in deze exercitie is dat veel transitiewetenschappers – weliswaar begrijpelijk – weinig focus hebben op de overheid en haar processen. Veel artikelen gaan volledig voorbij aan de politiek-ambtelijke verhoudingen: soms bleek het al lastig om politiek en ambtenarij uit elkaar te houden. Met een brij aan verschillende termen – state, government, policy makers, the administration – wordt in wetenschappelijke artikelen verwezen naar de landelijke overheid. Zo ontstaat een mismatch: ambtenaren begrijpen dat transities belangrijk zijn, maar ze hebben geen idee wie in het politiek-bestuurlijke veld wat moet doen, of ze het volgens de bestuurlijke tradities ook mogen doen en al helemaal niet hoe ze het moeten doen.
*Dit is het eerste deel van een essay uit Publiek Denken 29: Groen Akkoord. Lees hier verder