In rechtszaken is het doorgaans wel duidelijk wie de dader en wie het slachtoffer is. Neem iemand die met een pistool op een plaats delict bij het slachtoffer wordt aangetroffen. Of neem iemand die na grondig dna-onderzoek aan een misdrijf gelinkt kan worden. In die gevallen is er vaak weinig twijfel over het daderschap. Het is dan maar een kleine stap naar een veroordeling. Maar het is niet altijd zo simpel. Dan is het moeilijk of niet te bewijzen wie de dader is.
Het komt daarentegen ook voor dat iemand op de keper beschouwd meer slachtoffer is dan dader. In mijn jaren als rechtbankverslaggever volgde ik eens een zaak van een taxichauffeur die voor drugssmokkel was aangeklaagd. Zijn bedrijf stond op de rand van de afgrond. Iemand had hem voorgehouden dat alle problemen opgelost konden worden met een enkel ritje met drugs van Rotterdam naar Kopenhagen. De wanhopige taxichauffeur ging in op het aanbod. Hij werd echter gepakt en veroordeeld. Maar was hij nu louter dader of toch ook niet een beetje of vooral slachtoffer?
Dunne scheidslijn
Iets vergelijkbaars doet zich voor bij het schrijven van ambtelijke teksten die zijn ontspoord. Daar is het ook niet altijd duidelijk wie de veroorzaker is van een onbegrijpelijke tekst. Dat hoeft niet altijd de auteur te zijn. Een cursist vroeg mij er laatst naar tijdens een schrijftraining. ‘Wat helpt het wanneer ik een begrijpelijke tekst probeer te schrijven, maar mensen om mij heen en organisaties waar ik mee te maken heb, dat niet doen? Wat verandert er dan echt?’ Dat zijn terechte vragen. Is de auteur van een slecht leesbaar stuk altijd zelf de dader, of soms ook het slachtoffer, van bijvoorbeeld krachten om hem of haar heen?
*Dit is het eerste deel van een artikel van Gert Riphagen uit Publiek Denken 46: Dienstverlening. Lees hier verder
Beeld: Ekaterina Bolovtsova