nieuws Bestuurskracht

Vrouwen zijn betere leiders

Vrouwen zijn nog altijd ondervertegenwoordigd in politieke en bestuurlijke functies. Quota kunnen voor een beter evenwicht in man-vrouwverhoudingen zorgen, maar net zo belangrijk zijn sociale bewegingen en individuele acties, ook van mannen, zeggen Liza Mügge en Zahra Runderkamp. Ook in Nederland is nog flink wat werk te doen. Zo bezetten we een weinig indrukwekkende eenenveertigste plek op de wereldranglijst, als het gaat om vrouwen in het parlement.

Stel, je bent een jonge vrouw met politieke of bestuurlijke ambities. Je wordt lid van een politieke partij en als je voldoende steun krijgt, kom je op de lijst. Maar dat proces is een stuk minder eenvoudig dan het lijkt, zegt Liza Mügge, universitair hoofddocent Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam. ‘Formeel, wat betreft wetten en regels, is de weg daarnaartoe gewoon gelijk voor mannen en vrouwen. Informeel zijn er echter talloze structuren waardoor vrouwen het moeilijker krijgen dan mannen, zowel om toe te treden tot de politiek als om erin te blijven.’

Weerstand
Vrouwen hebben bij voorbaat al een heel pakket aan achterstanden en ondervinden ook nog eens enorme weerstand als ze eenmaal zijn toegetreden tot politieke en bestuurlijke functies, aldus Mügge. Samen met Zahra Runderkamp, promovenda aan de Universiteit van Amsterdam, onderzocht ze de verklaringen en oplossingen voor een betere man-vrouwbalans in politiek en bestuur. Over het algemeen is de Nederlandse politieke ambtsdrager een witte, hoogopgeleide man van boven de 50 jaar. Mannen zijn oververtegenwoordigd in nagenoeg alle politieke en bestuurlijke machtsposities: van alle wethouders en burgemeesters is ongeveer een kwart vrouw, in waterschapsbesturen nog geen 20 procent. ‘Die aantallen zijn belangrijke indicatoren die aangeven dat het nog niet goed gaat,’ zegt Mügge. ‘Om daar iets aan te doen, moeten we ook aandacht hebben voor de fase vóórdat vrouwen toetreden tot de politiek. Van machtsstructuren en stereotypen tot de verhalen die we onze kinderen voorlezen; al die zaken zorgen ervoor dat vrouwen minder snel geneigd zijn hun politieke ambities waar te maken.

Met quota ben je afhankelijk van formele structuren

Bewustwording van die structuren is een belangrijke eerste stap, zeggen Mügge en Runderkamp. Het bestaan van het probleem wordt vaak ontkend, bijvoorbeeld door te zeggen dat de beste kandidaat, man of vrouw, toch wel komt bovendrijven. Daarnaast hebben media vaak een negatieve rol, door van vrouwen het uiterlijk in plaats van hun competenties te benoemen en te benadrukken dat ze afwijken van de (mannelijke) norm. ‘Als je ziet wat vrouwen over zich heen krijgen op sociale media, de haat en het geweld, dat is vreselijk intimiderend,’ zegt Mügge. ‘Niet alleen de instroom van vrouwen is mede daardoor laag, ook is de uitstroom veel hoger dan bij mannen. We moeten daarom goed oppassen voor het behoud van vrouwen die al politiek en bestuurlijk actief zijn.’

Individuele actie
Aan de voorkant zijn quota het meest bekende middel om verhoudingen tussen mannen en vrouwen gelijker te trekken. ‘Quota kunnen helpen in een deel van het proces, in de zogeheten kandidaatstellingsfase,’ legt Mügge uit. ‘Maar met quota ben je wel heel afhankelijk van formele structuren. Bij processen van ondervertegenwoordiging spelen juist veel informele structuren, waarbij veel mensen individueel betrokken zijn. Niet alleen machtige partijbonzen kunnen wat doen aan de ongelijke verhoudingen. Sociale bewegingen hebben nu momentum en zijn ongelooflijk belangrijk.’

Neelie Kroes is een groot voorbeeld geweest

‘We moeten minder wachten op grote actie en meer gewoon met z’n allen er iets aan doen,’ zegt Runderkamp. ‘Ook mannen moeten zich actief inzetten voor een betere verhouding. Als je bijvoorbeeld in een panel zit met alleen maar mannen, weiger dan om deel te nemen. Dat is een kleine moeite en vergroot de directe zichtbaarheid van vrouwen in hoge functies.’

Inspireren en herkenning bieden kunnen voor vrouwen een belangrijk duwtje in de rug zijn, voegt Mügge toe. ‘Neelie Kroes is een groot voorbeeld geweest, ook voor vrouwen die niet haar politieke kleur hadden. Een voorbeeld hoeft niet van de eigen partij of gender te zijn, het gaat erom dat diegene jou inspireert.’ Die inspiratie dient niet alleen voor vrouwen, maar eigenlijk voor alle minderheden, zoals mensen die zich non-binair identificeren of mensen die opgegroeid zijn in armoede, of met een beperking. ‘Finland wordt geregeerd door een coalitie van vijf partijen met allemaal een vrouw aan het roer,’ zegt Runderkamp. ‘Dat lijkt op het eerste gezicht utopisch, maar ze zijn allemaal wit en hoogopgeleid. Daarmee zijn ze alsnog niet representatief. Ook die groepen moeten vertegenwoordigd zijn in het politieke en bestuurlijke stelsel.’

Meer diversiteit is niet alleen een kwestie van rechtvaardigheid, het leidt ook tot een betere kwaliteit van politiek en bestuur, zegt Mügge. ‘Met een meer diverse samenstelling worden automatisch meer perspectieven meegenomen, meer dimensies, waardoor beleidsvraagstukken inclusiever worden benaderd.’ Daarnaast zijn vrouwen vaak simpelweg betere leiders, aldus Runderkamp. ‘Ze hebben al die netwerken doorbroken en zolang tegen de stroom in moeten zwemmen. Door zich dubbel te moeten bewijzen hebben ze zich ook enorm ontwikkeld.’

Alle hens aan dek
Nederland bezet momenteel een weinig indrukwekkende eenenveertigste plek op de ranglijst wat betreft het percentage vrouwen in nationale parlementen. ‘Echt goed gaat het dus nog niet,’ zegt Runderkamp. ‘Uit het Global Gender Gap Report (een jaarlijks verslag over wereldwijde sekseongelijkheid) blijkt dat het nog 250 jaar duurt eer de man-vrouwverhoudingen gelijk zijn. Dat is een heel lange tijd en laat maar weer eens zien dat we als er ons niet actief voor inzetten, de gelijkheid nog heel, heel lang duurt.’ ‘Er is niet één instantrecept om betere verhoudingen te bevorderen,’ voegt Mügge toe. ‘Het is een proces, waaraan iedereen kan bijdragen. Maar het is wel alle hens aan dek.’

*Dit artikel werd geschreven door Jelle van der Meulen en verscheen oorspronkelijk in Publiek Denken 23: Dienstverlening in tijden van crisis. Meer artikelen lezen? Neem dan nu een abonnement op Publiek Denken!

Beeld: Aad Goudappel

Delen

Reageer

*

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Verplichte velden zijn gemarkeerd met *