Leren over duurzaam leven en werken heeft (bijna) een vaste plek in het Nederlandse onderwijs. Dat gaat niet vanzelf. Roel van Raaij, secretaris van de stuurgroep DuurzaamDoor, en Ellen Leussink, secretaris van de interdepartementale werkgroep Duurzame School, over bijna 25 jaar masseren, duwen en sjorren, en samen leren. En dan nu samen loslaten, want hun bijdrage aan deze klus zit er bijna op.
Roel van Raaij was al jong gefascineerd door de natuur en verontwaardigd over hoe de mens met de planeet omgaat. Hij wilde mensen leren hoe het beter kon. Daarom deed hij de lerarenopleiding, studeerde biologie en milieukunde en kwam terecht in de wereld van de natuur- en milieueducatie (NME). In 1999 werd hij door het ministerie van LNV gevraagd om het programma Leren voor Duurzame Ontwikkeling vorm te geven, de voorloper van DuurzaamDoor. De uitvoering kwam te liggen bij RVO, waar Ellen Leussink vanuit haar onderwijskundige en milieukundige achtergrond direct haar vinger opstak om mee te doen op onderwijs. Als student was ze naar eigen zeggen een maatschappijkritische kraker. ‘Ik zag wat er allemaal misliep door toedoen van de mens en was daar ongerust over. Maar ik realiseerde me: als de mens iets kapotmaakt, kunnen we ook iets doen om het beter te maken.’
Van onderop via Leren voor Morgen
Duurzaamheid was 20 jaar geleden nog een betrekkelijk nieuw begrip. Roel: ‘Doel van het programma was bewustzijn creëren over wat nodig was voor een duurzame samenleving. Onderwijs, het lerende individu, was daarin een belangrijke pijler. Want goed zorgen voor de planeet vraagt inwoners die over de kennis en competenties beschikken om goede keuzes te maken en om daaraan zelf bij te dragen, als burger en als professional.’ Maar scholen vonden en vinden duurzaamheid een lastig te vatten begrip. En duurzame ontwikkeling staat niet als apart kerndoel in het onderwijscurriculum. ‘Ik voelde me soms zo’n handelsreiziger die met z’n koffertje langs de scholen gaat om zijn waar te verkopen: lieve scholen, onderwijs over natuur, milieu en duurzaamheid, is goed voor u. Zo frustrerend.’
Ellen lacht: ‘Dat doorzettingsvermogen en die grote stappen willen maken, is belangrijk. Maar waarin ik Roel goed aanvul en wat voor mij werkt, is om in elke situatie te kijken hoe we een kleine stap kunnen maken. En die dan zo ver mogelijk te rekken. Voor ons was vanaf het begin duidelijk dat we voor duurzaamheidstransities een beweging van onderop (bottom-up) moeten creëren, er moet vraag zijn naar duurzaamheid vanuit de sector zelf.’
*Dit is het eerste deel van een artikel uit de DuurzaamDoor special: Veilige ruimte om te leren. Lees hier verder
Beeld: Hilbert Krane