Annelies van Eekelen is gekozen tot Ambtenaar van het Jaar 2023. De projectleider Aanpak energiearmoede bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid brengt verschillende partijen samen en wordt geroemd om haar arbeidsethos en betrokkenheid. ‘Kan het niet, lukt het niet? De winter komt eraan, we moeten iets doen.’
Van Eekelen was nog aan het wennen aan haar nieuwe baan, toen plotseling een grote crisis uitbrak. Door de Russische invasie van Oekraïne stegen de gasprijzen naar ongekende hoogten en dreigden veel Nederlandse huishoudens hun energierekening niet langer te kunnen betalen. ‘Het eerste wat we deden, was alle relevante departementen bij elkaar in een hok zetten met de grootste energieleveranciers en de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten, red.),’ vertelt Van Eekelen. ‘We wisten dat de situatie niet snel tot rust zou komen, dus zijn we gelijk gaan werken aan een bouwplan.’
Hard werken
Dat bouwplan legde de basis voor een voorstel aan het kabinet, wat weer leidde tot het energiepakket. Van Eekelen fungeert als “tussenin” tussen de departementen, gemeenten en de grootste energieleveranciers. ‘De energierekening, armoedebestrijding en klimaatrechtvaardigheid moeten allemaal bij elkaar komen. Ik probeer aan alle partijen te sleuren om ze bij elkaar te houden.’
Dat lijkt een moeilijke opgave, maar uiteindelijk heeft iedereen hetzelfde belang, weet Van Eekelen. ‘Afsluiten kost alleen maar meer. Alleen vinden partijen soms dat de ander wat harder moet lopen, waardoor soms eerst naar elkaar wordt gekeken. Dan kijk ik naar wat iedereen wil en hoe dat bij elkaar past.’
Vervolgens is het een kwestie van goed luisteren en keihard werken, zegt Van Eekelen. ‘Het is belangrijk om niet op te geven. Zo vaak hebben we gehoord dat iets niet kan, of niet lukt. Maar dan denk ik aan mensen die in de kou zitten en de verwarming niet aan kunnen zetten, terwijl de winter eraan komt. Dan moet er gewoon iets gebeuren.’
Soms is de oplossing een compromis, waarbij Van Eekelen accepteert dat er kritiek komt. ‘Men zei van het prijsplafond dat het heel generiek was. Maar we hebben het afgepeld, en dat is wat er mogelijk was.’
Energiefixers
Een andere opgetuigde maatregel om energiearmoede te bestrijden, is de inzet van zogenaamde energiefixers. Zij helpen kwetsbare huishoudens met kleine maatregelen en adviezen om hun energieverbruik te verlagen. ‘Toen dat een tijdje liep, zijn we met fixers de wijken ingegaan, om te vragen: wat heeft het bezoek van zo’n fixer je gebracht? En hoe kunnen we dingen anders doen?’ Daaruit kwam bijvoorbeeld dat een klein gesprekje en even een kopje thee drinken prettig zouden zijn. ‘Als een fixer binnenkomt en direct zegt dat je dit en dat moet aanpakken, kan het voelen alsof je je leven niet op orde hebt.’
Wat wil Van Eekelen meegeven aan andere ambtenaren? ‘Geef niet op en benut vooral elkaar. Iedere partij wil iets op een andere manier doen. Stop ze dan niet in een keurslijf, maar zoek iets waarmee iedereen aan kan komen bij de eigen organisatie. Daarnaast moet je oprecht enthousiast zijn over waar je voor staat. Dat heeft mij veel gebracht.’
Ten eerste van harte gefeliciteerd met je benoeming!
Heel herkenbaar dat je als je niet opgeeft, er toch zaken uiteindelijk lukken. Zeker als het belang groot is en dat door de partijen zelf ook zo wordt ervaren (waarvoor je dan als ambtenaar soms een handje moet helpen om de belangen expliciet bij de ander inzichtelijk te maken, voordat het kwartje bij hen valt en ze gezamelijk aan tafel willen 🙂 ). Een gezamenlijke probleemanalyse en een open gesprek wat een ieder kan betekenen in de oplossing helpt daarna ook. Persoonlijk vind ik gesprekken over verdeling van de kosten en baten het meest lastige (komt veelal vanwege stringente regelgeving.)