Beeld: Shutterstock
De groei van het gemeentelijk personeelsbestand vlakt af. Ook verwachten minder gemeenten in de toekomst nog een verdere groei. Dat blijkt uit de Personeelsmonitor Gemeenten 2024 van A&O fonds Gemeenten. De financiële tegenwind en toenemende onzekerheid dwingen gemeenten tot strategische keuzes.
Volgens Patricia Honcoop, programmamaker Onderzoek bij A&O fonds Gemeenten, spelen meerdere structurele problemen. ‘Het personeelsbestand is relatief vergrijsd. De arbeidsmarktkrapte blijft een hardnekkige uitdaging en 90 procent van de gemeenten signaleert een hoge werkdruk. Daarnaast steeg het ziekteverzuim naar 6,7 procent. Niet voor niets richten gemeenten zich steeds meer op arbeidsmarktstrategie, strategische personeelsplanning en HR-analytics. Opvallend is dat in 2024 minder is uitgegeven aan externe inhuur en dat het inhuurbeleid verandert.’
Groei personeelsbestand stagneert
Op 31 december 2024 werkten 200.750 mensen bij 342 gemeenten. De groei van het personeelsbestand bedroeg 4,6 procent, minder dan de 5,6 procent in 2023. Slechts 60 procent van de gemeenten verwacht in 2025 nog verdere groei. Dat was in 2023 nog 80 procent. De mobiliteit binnen gemeenten neemt eveneens af. In-, door- en uitstroom dalen. Gemeenten lijken zich daarmee voor te bereiden op financiële tegenwind.
Ziekteverzuim hoger dan landelijk gemiddelde
Het ziekteverzuim steeg licht naar 6,7 procent en ligt daarmee hoger dan het landelijk gemiddelde van 5,2 procent. Landelijk is sprake van een lichte daling van het verzuim. De toename bij gemeenten komt vooral door langdurig verzuim, veroorzaakt door fysieke en psychische klachten, werkdruk en privésituaties.
Werkdruk blijft groot probleem
Negen op de tien gemeenten ervaren werkdruk als een urgent probleem. Toch groeit het aantal gemeenten dat maatregelen neemt om dit aan te pakken. In 2024 lag dit aandeel op 72 procent (2023: 67 procent). Gemeenten zetten vooral in op coaching, uitbreiding van de bezetting en het stellen van duidelijke prioriteiten.
Arbeidsmarktkrapte hindert uitvoering gemeentelijke taken
De krapte op de arbeidsmarkt blijft een knelpunt, vooral voor functies in ruimtelijke ordening, milieu en civiele techniek. Dit leidt tot vertraging bij de uitvoering van taken. Tegelijkertijd namen 90 procent van de gemeenten maatregelen om personeelstekorten tegen te gaan. Ze richten zich op nieuwe instroom, door werving op vaardigheden en talenten (58 procent) en het zelf opleiden van personeel (51 procent). Daarnaast worden functies gecombineerd (50 procent) en werken medewerkers vaker meer uren (41 procent).
Minder externe inhuur, meer vaste contracten
Gemeenten besteedden in 2024 minder aan externe inhuur. Het aandeel daalde naar 17,5 procent van de loonsom (2023: 18,1 procent). Ook het aantal gemeenten met actief inhuurbeleid nam toe naar 57 procent. Dit hangt samen met de opheffing van het handhavingsmoratorium van de Wet DBA. Gemeenten bieden vaker tijdelijke contracten aan of zetten flexibele banen om in vaste functies.
Instroom jong talent stijgt, behoud blijft lastig
Gemeenten trekken meer jonge medewerkers aan. De gemiddelde leeftijd daalde naar 46,5 jaar. Het aandeel jongeren in de instroom steeg licht naar 43 procent. Toch blijft het behoud van jonge medewerkers lastig. Hun uitstroom blijft op 23 procent en 65 procent van de gemeenten voert geen actief jongerenbeleid. Het personeelsbestand blijft vergrijsd: 57 procent is 45 jaar of ouder.
Vooruitblik: strategisch handelen noodzakelijk
De toekomst van de gemeentelijke arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door blijvende krapte, vergrijzing en hoge werkdruk. Tegelijkertijd zijn er onzekerheden over technologische ontwikkelingen, nieuwe taken vanuit het Rijk en de financiële ruimte. A&O fonds Gemeenten ondersteunt gemeenten met actuele inzichten en scenario’s. Daarmee kunnen gemeenten hun arbeidsmarktbeleid en HR-strategie beter onderbouwen en tijdig bijsturen.
De monitor is beschikbaar via de website van A&O fonds Gemeenten.
