Al enige tijd hangt het 3-5-7-spook boven het hoofd van de overheid. Er gaat van alles mis, zo blijkt, door het principe van 3-5-7 dat de overheid hanteert. Kennis verdwijnt uit de overheid, er is geen consistentie meer, de lange termijn is uit beeld, het geheugen is foetsie… en zo kan ik nog wel even doorgaan. We hebben te maken met een zeer ernstig verschijnsel, waardoor de overheid totaal verlamd lijkt te worden. Goed daarom om hierbij stil te staan.
Wat is nu dat 3-5-7-beginsel dat de overheid hanteert? En waarom heeft het de uitwerking van een nationale ramp? Allereerst, het 3-5-7-beginsel is een toverformule uit de P&O-wereld. Ongeveer uit de tijd dat het sexy werd om personeelszaken te verengelsen in HR. Het houdt in dat je een medewerker na 3 jaar vraagt of zij/hij wel over haar/zijn toekomst heeft nagedacht; na 5 jaar vraagt of zij/hij al zicht heeft op een nieuwe baan; en na 7 jaar zegt dat haar/zijn talenten op een andere plek veel beter tot zijn recht komen, oftewel, ophoepelen maar. Modern personeelsbeleid, dat werd geïmporteerd uit de Angelsaksische wereld. En uiteraard werd het gelijk breed toegepast bij topambtenaren van de rijksoverheid. Heel vooruitstrevend heette dat.
Nu was dit niet de enige reden waarom 3-5-7 werd toegepast bij de ambtelijke top. Bij mijn zoektocht naar publiek leiderschap bleek mij ook dat toepassing van dit principe voortkwam uit grote ergernis van ministers over (te) lang zittende topambtenaren. Interessant is dat, want er komen nu uit diezelfde politieke arena veel klachten over te kort zittende topambtenaren.
Want wat blijkt, topambtenaren wachten niet het 7-jaarmoment van goodbye af. Zij zijn niet gek. Zij gaan al veel eerder op zoek naar een andere betrekking. Met als gevolg dat topambtenaren gemiddeld niet veel langer dan 4 jaar op hun post zitten. Een typisch voorbeeld van mijn favoriete beleidswet, die luidt: de belangrijkste oorzaak van problemen zit in oplossingen. Zeker als die oplossingen worden gebruikt als een ijzeren korset. Dat is helaas gebeurd. Het hulpmiddel van 3-5-7 werd van een middel een doel. Dat is, zoals koningin Máxima zou zeggen, een beetje dom. Want het kan heel verstandig zijn om iemand juist lang op haar/zijn plek te laten zitten, dat geldt zeker voor ingewikkelde uitvoeringsorganisaties of als de rest van het team relatief jong is. Inmiddels wordt er al wat ontspannener omgegaan met de zittingsduur van topambtenaren. Maar wat mij betreft kan dat nog veel beter. Laat het maatwerk zijn. Dat moet dit kabinet aanspreken. En hanteer dan 3-5-7 als denklijn en niet als deadline.
*Deze column verscheen oorspronkelijk in Publiek Denken 47: Burgerparticipatie.