Enthousiast gemaakt door de aansprekende aanpak van Oude IJsselstreek gaat GezondIn in gesprek met de burgemeester en een aantal wethouders over het verkleinen van gezondheidsverschillen. Hoe doet Oude IJsselstreek dat? Vertrouwen is voor hen het sleutelwoord.
Namens de gemeente nemen burgemeester Otwin van Dijk en wethouders Janine Kock en Marco Bennink deel aan het gesprek. GezondIn wordt vertegenwoordigd door adjunct-directeur Leon Noorlander van Pharos en strategisch adviseurs Irene Lottman en Hadewych Cliteur. Noorlander, Lottman en Cliteur zijn nieuwsgierig naar de visie die Oude IJsselstreek heeft ontwikkeld op het verder ontwikkelen van het sociaal domein: Naar het hart van de beweging. En vooral naar hoe deze wordt uitgewerkt om gezondheidsverschillen te verkleinen.
Leren van ervaringsdeskundigen
De belangrijkste pijler van Naar het hart van de beweging is dat alle vragen en oplossingen vanuit de inwoner bekeken moeten worden. De gemeente gelooft dat er ruimte nodig is voor empathie in zorg en ondersteuning. Daar hoort nabijheid bij: zo dicht mogelijk bij inwoners, aansluitend op bestaande netwerken, gemakkelijk bereikbaar op een manier die past bij wat inwoners logisch vinden en aansluit bij hun leven. In het gesprek maken de burgemeester en wethouders duidelijk hoe ze dit in de praktijk doen. De gemeente zet vooral in op ervaringsdeskundigheid, strategisch partnerschap met aanbieders, domeinoverstijgend werken en vertrouwen.
Burgemeester Van Dijk trapt af met ervaringsdeskundigheid. Hij noemt als interessant voorbeeld de wijkaanpak Rookvrij voor iedereen, een programma dat Pharos begeleidt. ‘Als je inwoners wilt laten stoppen met roken, is de belangrijkste vraag: wat werkt? Alleen maar tientallen cursussen aanbieden, werkt in elk geval niet,’ zegt hij. ‘Daarom voeren professionals in het sociaal domein gesprekken in een kern waar de sociaal-economische achterstand groter is.’
Van Dijk: ‘Vanuit het goede gesprek komt dan bijvoorbeeld de factor inkomensstress als probleem naar boven. Dan kun je wel praten over stoppen met roken, maar je kunt beter eerst dat andere probleem behandelen en daarna pas zeggen: misschien is stoppen met roken ook een goed idee, want dat scheelt in de portemonnee.’
Strategisch partnerschap
Ook het strategisch partnerschap met aanbieders is een belangrijke succesfactor voor het beleid in het sociaal domein dat Oude IJsselstreek voert. ‘2018 was in dat opzicht voor ons echt een kantelmoment,’ zegt wethouder Marco Bennink (onder andere Volksgezondheid, Jeugd, Onderwijs & Financiën). ‘We hadden tekorten in met name de Jeugdzorg, en we besloten niet de kaasschaafmethode te hanteren maar juist langjarige contracten met minder partijen te sluiten en te kiezen voor strategisch partnerschap. Buurtzorg Jong is daarom sinds 2020 samenwerkingspartner voor opvoedondersteuning en de toegang tot jeugdhulp. Een inwoner met een hulpvraag krijgt altijd direct contact met hen. Heel laagdrempelig dus. Daarnaast ging Oude IJsselstreek van 116 aanbieders naar slechts 26 voor ambulante jeugd- en Wmo-hulp. Deze partners delen de visie en ambitie met de gemeente en vormen samen een bouwteam waarin gezamenlijk invulling wordt gegeven aan de transformatie en opgaven in het sociaal domein.’
Noorlander vraagt zich af: ‘Wat merken inwoners daarvan?’ ‘Zo veel mogelijk maatwerk,’ zegt Bennink. ‘Je komt zo sneller tot de kern. In het begin is dat intensief, maar al snel wordt dat afgeschaald, waardoor het traject als geheel korter is. Het gaat weer over de inhoud, horen we aanbieders vaak opgelucht zeggen, niet alleen over euro’s of contracten.’ Van Dijk: ‘Dus stop met het ingewikkelde proces van aanbestedingen. Dat bespaart tijd en geld.’
Domeinoverstijgend werken
Wethouder Janine Kock (onder andere Wmo, Inclusie en Kunst & Cultuur) snijdt het thema domeinoverstijgend werken aan. ‘We zijn een organisatienetwerk gestart met aanbieders uit de ouderenzorg. Met de gezamenlijke ambitie om zorg en ondersteuning anders te organiseren. Dichterbij inwoners met een focus op gezondheidsbevordering, veerkracht en aanpassingsvermogen, waarbij professionals echt kunnen doen wat nodig is. Onafhankelijk van de wettelijke grondslag en financiering. Om inwoners zo onafhankelijk en zo zelfstandig mogelijk te laten wonen om zo hun levensgeluk te vergroten.
Van Dijk: ‘De domeinoverstijgende financiering blijft helaas achter. Dat zou beter moeten. Ook komen we systemische hobbels tegen. Bij jeugdzorg kan het bijvoorbeeld wel, resultaatgericht werken, maar bij de Wmo weer niet, want dan moet je uren indiceren.’ Kock: ‘Ik merk dat professionals heel graag van bestuurders willen horen: het mag, je krijgt rugdekking van ons. Zet die ergotherapeut maar in, want jullie weten wat nodig is.’
Een van de centrale doelstellingen binnen het GALA is het verkleinen van vermijdbare gezondheidsverschillen. Pharos ondersteunt gemeenten bij deze opgave vanuit het programma GezondIn. Bij de gemeente Oude IJsselstreek is de visie Naar het hart van de beweging leidend hierin. Alle vragen en oplossingen moeten vanuit de inwoner worden bekeken. Ook als het om de gezondheid van de inwoner gaat.
Vertrouwen als uitgangspunt
Vertrouwen is het uitgangspunt van alles wat Oude IJsselstreek doet. ‘Lange tijd hebben we als samenleving gedacht: vertrouwen is goed, maar controle is beter,’ vertelt Van Dijk. ‘Wij hebben dit omgedraaid. Zo hebben we participatiebedrijf STOER opgericht. Er wordt geluisterd naar wat inwoners willen en in samenspraak naar participatie toegewerkt.’
Een ander dossier is werkloosheid. ‘Wij beschouwen mensen die in de bijstand zitten als onze medewerkers. Het bleek te lastig om ze echt in dienst te nemen, maar zo behandelen we ze wel. We sturen geen boze brieven, we zoeken echt contact. We stellen open vragen: wie ben je, wat zou je willen, wat gaat er mis? Dat werkt gewoon veel beter.’ Irene Lottman vraagt: ‘Merken jullie dat mensen hierdoor graag bij de gemeente Oude IJsselstreek komen werken? En dat ze langer blijven?’ Van Dijk: ‘Op dit moment hebben wij geen enkel probleem om aan personeel te komen. We zijn niet de bekendste gemeente en toch zijn sommigen bereid om anderhalf uur te rijden. Ze weten dat ze hier verantwoordelijkheid en ruimte krijgen.’
Ondersteuning
De aanpak van Oude IJsselstreek sluit goed aan op het gedachtegoed van Pharos: gezondheid en kwaliteit van zorg voor iedereen in Nederland. Het programma GezondIn ondersteunt al negen jaar gemeenten bij de lokale aanpak van gezondheidsverschillen.
Voor vragen of meer informatie, neem contact via info@gezondin.nu of direct met een van onze teamleden.
*Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Publiek Denken 47: Burgerparticipatie.