Datatechnologie biedt veel kansen, bijvoorbeeld op het terrein van de schuldhulpverlening. Maar er moet meer aandacht worden besteed aan de manier waarop gemeenten technologische innovaties in de eigen organisatie inpassen. Centraal daarbij staat de publieke waarde, de toegevoegde waarde ten opzichte van de inwoners. Om effectief en efficiënt invulling te geven aan kennisontwikkeling, is bovendien programmatische afstemming nodig. Dat stellen Renz Davits en Evert-Jan Mulder, de auteurs van Digitale Transformatie, deel 2.
‘Nee hoor, absoluut niet!’ Programmamanager A&O fonds Gemeenten Renz Davits ziet zichzelf geenszins als een tech-pessimist. Hij wil zeker geen onheilsprofeet uithangen. Davits: ‘Het gaat om uitermate boeiende verandervraagstukken. Datatechnologie biedt veel kansen aan gemeenten. Bijvoorbeeld op het terrein van de schuldhulpverlening. Aan de hand van data kun je voorspellen welke mensen mogelijk in de schulden terechtkomen en zo kun je daar tijdig op inspringen. De gemeente Amsterdam heeft daar een pilot mee gedaan.’
Vanuit het A&O fonds Gemeenten probeert Davits de blik vooruit te werpen en aandacht te vragen voor de veranderingen die hij op korte termijn voorziet. Davits: ‘De afdeling Burgerzaken, die is bijvoorbeeld sterk aan het veranderen: in één jaar tijd is 25 procent van het personeel verdwenen. Veel vragen en diensten worden via de website afgehandeld. Het werk dat overblijft, is vervolgens ingewikkelder: bijvoorbeeld het vaststellen van identiteit in verband met fraude.’
Voor de gemeentelijke organisatie betekent dat complexere werk vervolgens dat niet alle huidige medewerkers daarin mee kunnen komen. ‘Het is niet zozeer dat werk verdwijnt als gevolg van de digitale transformatie,’ meent Davits. ‘Er zal ook heel veel nieuw werk bijkomen. En de arbeidsmarkt blijft vooralsnog heel krap. Wat je wél zult zien is een mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt.’
‘Wat ik zou willen,’ vraagt Renz Davits. ‘Dat mensen écht met elkaar in gesprek gaan over dit vraagstuk. Hoe ziet de afdeling eruit over 3 à 5 jaar? Welke taken gaan verdwijnen en hoeveel mensen raakt dat? En natuurlijk: hoe houden we iedereen inzetbaar, met zinvol werk?’ Wat in ieder geval centraal moet blijven staan is de publieke waarde, de toegevoegde waarde ten opzichte van de inwoners van je gemeente. ‘Dus geen nieuwe technologie puur en alleen omdat die nieuwe technologie zo interessant is.’
Robot-alarm
Medeauteur Evert-Jan Mulder is evenmin een tech-pessimist. ‘Enkele jaren geleden hoorde je overal het zogenoemde robotalarm: help, robots komen onze banen overnemen. Inmiddels blijkt dat toch allemaal een stuk genuanceerder te liggen. Robots nemen geen werk over; ze nemen hoogstens taken over.’ Mulder merkt bovendien dat we in korte tijd anders over robots zijn gaan denken. Waar het een tijdje terug toch wel raar gevonden werd om een robot achter te laten bij een eenzame oudere, wordt daar tegenwoordig toch al positiever naar gekeken. Verrassend genoeg vooral door die eenzame oudere zelf!’
Smart Flanders
Toch hebben veel gemeenten er moeite mee om praktische toepassingen van de nieuwe technologie in te passen in de eigen organisatie. Voor bedrijven is het moeilijk om technologie aan gemeenten te slijten, aangezien elke gemeente weer anders is. ‘Dat maakt de economische haalbaarheid best lastig.’
Verder wordt de kennis uit de vele pilots volgens Mulder onvoldoende geborgd. ‘In België heb je het Imec (vergelijkbaar met TNO) die alle kennis op het gebied van smart cities bijeenbrengen in het programma Smart Flanders.’ Smart Flanders ontsluit realtime open data vanuit 13 steden, met het oog op een maximaal hergebruik als basis voor slimmere diensten en toepassingen. ‘We hebben heel veel mooie initiatieven: de gemeente Zuidhorn die blockchaintechnologie toepast bij het financieren van het zogenoemde Kindpakket; de gemeente Haarlem die met “Buuv” een eigen sociaal netwerk in het leven heeft geroepen; en de gemeente Eersel die Internet of Things inzet bij het groenbeheer.’
Ideaal zou het daarom volgens Mulder zijn als gemeenten meer aandacht besteden aan de manier waarop de technologische innovaties in de eigen organisatie worden ingepast. En meer samenwerken zoals in het programma Smart Flanders gedaan wordt. Het is volgens hem weinig zinvol als bijvoorbeeld iedere stad gaat experimenteren met slimme lantaarnpalen. ‘Om effectief en efficiënt invulling te geven aan kennisontwikkeling, is programmatische afstemming nodig. Gemeenten en de VNG moeten hier gezamenlijk het voortouw in nemen.’
‘Het is geen luxe, het zijn niet alleen maar leuke dingen met technologie’, drukken de auteurs van Digitale Transformatie de lezer op het hart. Mulder: ‘Iedereen demonstreert tegenwoordig. We hebben de boeren gezien, de bouwers, de leraren. Het is mijn voorspelling dat de ambtenaren de volgende groep op het Malieveld zijn. Als de komende vijf jaar 40 procent van alle ambtenaren de impact van de transformatie zal ervaren, dan wordt dat nog spannend.’
A&O fonds Gemeenten is partner van gemeenten bij organisatievraagstukken en de persoonlijke ontwikkeling van gemeentemedewerkers. De publicatie Digitale Transformatie is te raadplegen via de website www.aeno.nl/impacttechnologie. Geïnteresseerden kunnen ook een exemplaar van Digitale Transformatie, deel 2 bestellen via secretariaat@ aeno.nl (voor medewerkers uit de gemeentelijke sector is het boek gratis, voor belangstellenden buiten de sector zijn de kosten 25 euro inclusief verzending en btw).
De laatste link moet zijn: https://www.aeno.nl/impact-technologie