‘Anders willen, anders denken, anders doen!’ Onder dat motto geeft Leiden vorm aan de transformatie in het sociale domein. Dat laatste – anders doen – is het lastigste. Maar de gekozen aanpak werkt. Het team ondersteunt ruim zestig projecten, die vooral door bewoners en sociale partners zijn aangedragen.
Een van de zestig projecten is Welzijn op recept, in samenwerking met huisartsen. Karin Fahner, gemeentelijk beleidsadviseur en projectleider van het Transformatieteam: ‘Achter medische klachten van patiënten schuilen vaak andere hulpvragen. Ze voelen zich bijvoorbeeld eenzaam. In twee wijken experimenteren we nu met doorverwijzing van zulke cliënten naar een sociaal wijkteam, dat bekijkt of ze mee kunnen doen aan buurtactiviteiten. Dat bevordert de participatie en werkt preventief; zo hebben ze een prettiger leven en zijn ze eerder in beeld bij een sociaal werker als ze meer zorg nodig hebben.’[blendlebutton]Een ander voorbeeld is het verzorgen van een horeca-opleiding voor mensen met een beperking. Gemiva-SVG Groep ontwikkelt met steun van het Transformatieteam een netwerk van ondernemers en vrijwilligers dat de doelgroep begeleidt in een leerwerktraject (zie kader). En oudere bewoners van de Professoren- en Burgemeesterswijk zijn zelf aan de slag gegaan met een plan om het mogelijk te maken dat zij langer zelfstandig thuis kunnen blijven wonen. Hierbij werken zij samen met de Hogeschool Leiden en de gemeente.
Soms is de gemeente zelf aan zet, zoals bij het project Debt to no debt, dat jongeren met schulden helpt een nieuwe start te maken. Vaak zitten ze in een negatieve spiraal: geen opleiding, geen werk, geen woning. De Stadsbank treft met de diverse schuldeisers een regeling voor de totale schuldenlast, waarna de jongeren elke maand een bedrag aflossen aan de gemeente. Tegelijkertijd krijgen zij begeleiding om te voorkomen dat zij opnieuw schulden maken.
Participatie bevorderen
Het Transformatieteam is voor twee jaar aangesteld om deze en andere experimenten te stimuleren. Hiervoor heeft het 6,3 miljoen euro ter beschikking. De gemeenteraad heeft een aantal eisen gesteld aan de projecten die voor steun in aanmerking komen. Zo moeten ze aansluiten bij de vraag van bewoners, hun participatie bevorderen, kosten besparen en bijdragen aan preventie, ontschotting en deregulering.
Ineke Lenssen is programmamanager van het Transformatieteam. ‘Wij zeggen niet hoe het moet en gaan het ook niet zelf doen,’ zegt ze, ‘maar laten het initiatief aan groepen in de samenleving. Daarbij experimenteren wij met actieonderzoek om op andere manieren vraagstukken op te lossen, samen met bewoners.’ Het Transformatieprogramma loopt tot eind 2017. Lenssen: ‘We zien nu de eerste zaadjes uitkomen die we vorig jaar hebben geplant.’ Het programma is in haar ogen geslaagd als partijen elkaar hebben gevonden en zelf verder gaan met het proces. ‘Onze rol is slechts die van aanjager.’
De vraag is of je met zestig ‘losse’ projecten een transformatie in gang zet. Het Transformatieteam heeft TNO daarom een evaluatieonderzoek laten doen. Over de resultaten die binnenkort naar buiten komen, kan Lenssen nu al zeggen dat er voldoende samenhang is tussen de verschillende activiteiten en dat er voldoende integraal wordt gewerkt. ‘Wat in elk geval goed blijkt te lukken, is het verbinden van partijen aan elkaar.’
Maar er moet meer gebeuren. Projectleider Karin Fahner wijst op het Sleutelteam Leiden, dat kwetsbare mensen ondersteunt die door de veelheid aan regels en schotten tussen wal en schip dreigen te vallen. Het Transformatieteam probeert met proefcasussen doorbraken te forceren. ‘In samenspraak met de gemeentelijke afdelingen voor zorg, welzijn en werk & inkomen proberen we de ruimte optimaal te benutten. Maar bestaande systemen vormen soms nog een barrière.’
Sociale wijkteams
Sjors Gerritsen, Sectormanager Ondersteuning en Participatie van zorg- en welzijnsinstelling Libertas Leiden en medebestuurder van de sociale wijkteams, kan hierover meepraten. ‘Wijkverpleegkundigen komen bij dezelfde kwetsbare mensen over de vloer als de sociale wijkteams, maar worden gefinancierd door de zorgverzekeraars. Dit belemmert een integrale aanpak. Dat geldt ook voor de GGZ. Die wil graag meedraaien, maar loopt aan tegen de grenzen van de financiering.’
Gerritsen bepleit een pragmatische aanpak. Van de mensen die met vragen bij de sociale wijkteams komen, heeft het merendeel te maken met financiële problemen. Los die eerst op in samenwerking met bijvoorbeeld medewerkers van de afdeling Werk en Inkomen en de Stadsbank, luidt zijn devies.
Verder bepleit hij meer aandacht voor de dagbesteding van mensen die niets om handen hebben. ‘Er is veel meer te bereiken als we samen optrekken in de stad. Met meer budget kunnen we klein beginnen en steeds breder werken. Ik ondersteun de transformatiegedachte, maar zit niet te wachten op allerlei overlegsituaties over wat er nodig is. Soms is met iets starten een prima manier om er achter te komen wat wel en niet werkt. Ik heb het meest behoefte aan handen die uitvoerend werk verzetten.’
Zorgondernemer runt lunchroom
‘Vroeger gebeurde dagbesteding alleen achter gesloten deuren. Nu kunnen onze cliënten aan de slag in de horeca en aanverwante bedrijven. Ze zitten niet meer op een eilandje,’ vertelt Hiske Faber van de Gemiva-SVG Groep, die jongeren en volwassenen met een lichamelijke of verstandelijke beperking begeleidt in leerwerktrajecten. Faber is locatiemanager van de Hof van Sijthoff, een lunchroom in hartje Leiden, gerund door de zorgorganisatie. LWB’ers (volgers van een leerwerktraject) kunnen hier horeca-ervaring opdoen onder leiding van een professionele chef-kok. Medewerkers van de Gemiva-SVG Groep zorgen voor de persoonlijke begeleiding.
De cliënten kunnen inmiddels op meer plekken terecht, zoals diverse restaurants in de omgeving, een bakkerij en een kweektuin die biologische groenten en fruit levert aan de Hof van Sijthoff. Elke donderdag helpen leerlingen bij het koken van driehonderd maaltijden, bestemd voor bewoners van woonlocaties van de Gemiva-SVG Groep. Daarbij maken ze gebruik van de keuken van de Stadsgehoorzaal.
‘We hopen ons netwerk steeds verder uit te breiden,’ zegt Faber. ‘We kijken waaraan onze cliënten behoefte hebben en zorgen voor een passend aanbod. Dankzij de transformatie is steeds meer mogelijk en staan ook ondernemers open voor samenwerking.’[/blendlebutton]