De sociale veiligheid binnen Defensie is onvoldoende. Dit is de belangrijkste conclusie uit het eindrapport van de Commissie Sociaal Veilige Werkomgeving Defensie. De twee belangrijkste oorzaken hiervoor zijn de defensiecultuur en de wijze waarop de organisatie is ingericht. De commissie kwam tot deze conclusie na het onderzoeken van meldingen die binnengekomen zijn bij de commissie, een analyse van interne onderzoeken en gesprekken met stakeholders.
Allereerst concludeert de commissie dat de defensiecultuur sociale onveiligheid in de hand werkt. Defensiemedewerkers identificeren zich sterk met hun werk en de organisatie en zijn onderdeel zijn van een groepscultuur met hechte banden. Loyaliteit is een groot goed en belangrijk voor de taakuitvoering. Dit sterke punt van de organisatie heeft echter ook een keerzijde. Er is een neiging om leden van de eigen groep te beschermen, ook bij grensoverschrijdend gedrag, en collega’s die buiten de groep vallen negatief te bejegenen.
Een tweede factor is de wijze waarop de organisatie is ingericht. Er is een nadelige werking van het functieroulatiesysteem op de sociale veiligheid. Ook zijn er tekortkomingen in de wijze waarop het meldingssysteem binnen Defensie is ingericht. Meldingen worden op een stroperige, ondoorzichtige en escalatiegevoelige wijze behandeld. Zo is er een veelheid aan regels, richtlijnen, documenten en instanties. Melders weten niet goed waar en bij wie ze terecht kunnen voor een melding, wanneer het wordt opgepakt, en wie er inzage hebben. Ook worden melders regelmatig geconfronteerd met (te) lange behandeltermijnen, onduidelijke spelregels rondom het onderzoek, en een gebrek aan objectiviteit en onafhankelijkheid van onderzoekscommissieleden. Melders ondervinden vaak nadeel van het doen van een melding. Hierdoor blijkt niet-melden simpelweg de meest verstandige keuze. Het huidige systeem dat voor meldingen van ongewenst gedrag wordt gebruikt lijkt hiervoor niet geschikt. De onvolledige en onjuiste registratie van en rondom meldingen was opvallend. De wijze waarop er met meldingen en melders om wordt gegaan heeft een negatieve weerslag op de meldingsbereidheid.
De commissie doet een aantal aanbevelingen om de sociale veiligheid binnen Defensie te verbeteren. De belangrijkste aanbevelingen betreffen de inrichting van een onafhankelijk meldpunt en de inzet van onderzoekers die over de noodzakelijke expertise beschikken en vanuit een onafhankelijke positie meldingen onderzoeken. Het meldsysteem moet vereenvoudigd en geprofessionaliseerd worden. Ook de begeleiding en nazorg aan melders behoeft meer aandacht. Daarnaast moeten er maatregelen genomen worden die een meer op diversiteit, transparantie en tegenspraak gerichte cultuur bevorderen. Hierbij is een cruciale rol is weggelegd voor de leidinggevenden op alle niveaus.