De nieuwe verdeling van het gemeentefonds is weliswaar beter dan de oude, maar kent problemen. Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in het advies Herverdeling gemeentefonds.
De herverdeling van het gemeentefonds – in totaal een bedrag van ruim 30 miljard euro – heeft wisselende effecten voor verschillende gemeenten. Zo’n 50 gemeenten gaan er meer dan 60 euro per inwoner op achteruit, terwijl 40 andere gemeenten er meer dan 60 euro per gemeente op vooruit gaan.
Het nieuwe verdeelmodel is een verbetering, maar vertoont nog steeds grote gebreken. Het is gebaseerd op financiële gegevens uit 2017, toen gemeenten nog in een leerproces zaten en vooral kleinere gemeenten nog maar aan het begin stonden van de decentralisaties. Inmiddels zijn de uitgavenpatronen behoorlijk veranderd. Door de keuze voor het peiljaar 2017 dreigt de verdeling te ver door te schieten ten gunste van grote gemeenten, ten koste van kleinere gemeenten. Daarnaast uit de ROB onder meer de zorg dat bij de herverdeling de kosten voor noodzakelijke investeringen op het gebied van klimaat en woningbouw worden onderschat.
Vanwege deze bezwaren adviseert de ROB de nieuwe verdeling van het gemeentefonds slechts onder voorwaarden en voor beperkte tijd in te voeren. Een viertal aanbevelingen moet de herverdeling beter maken voor gemeenten:
- De uitkomsten van de nieuwe verdeling op gemeenteniveau te vergelijken met de financiële positie van de gemeenten en daar consequenties uit te trekken;
- de overcompensatie van gemeenten met een centrumfunctie aan te passen;
- te bezien of een aantal maatstaven in het sociaal domein – zoals eenpersoonshuishoudens en de maatstaf lage inkomens – nog kunnen worden aangescherpt zodat ze een betere benadering vormen van de kosten die gemeenten maken voor deze huishoudens;
- de verevening van eigen inkomsten aan te passen: namelijk zwaar meewegen van het (langjarige) gemiddelde van wat een gemeente werkelijk ontving.
Lees hier het volledige advies van de ROB