Ik geef het toe: het is ook niet leuk om lastige keuzes te maken. Maar de laatste jaren lijkt het voor overheden steeds lastiger moeilijke knopen door te hakken. Een trend die we makkelijk primair projecteren op de landelijke overheid, maar veel breder speelt. Een vicieuze cirkel die steeds lastiger te doorbreken lijkt.
Of het nu gaat over grote landelijke thema’s als stikstof of asiel. Of over besluiten met grote gevolgen op lokaal niveau zoals het plaatsen van windmolens. Of het handhaven van overlast gevende motorbendes. Uit angst om niet herkozen te worden, op social media neergesabeld te worden of zelfs fysiek bedreigd te worden, sluipt er steeds meer sloomheid en lethargie in de besluitvaardigheid van overheden.
Het wrange is dat de angst om niet herkozen te worden, bedreigd te worden of op de socials aangepakt te worden daarmee juist werkelijkheid wordt. Het is een oude les uit de bestuurskunde en de economie. Niets kiezen, is ook kiezen. En ook die keuze wordt door delen van de bevolking niet gepruimd. Met als gevolg steeds heftiger reacties.
Een stikstofregel die niet wordt nageleefd, maakt dat groepen de overheid aanklagen, die reageert met maatregelen, waarop groepen snelwegen bezetten, waarna de politie mensen arresteert, waarop verontwaardigd wordt gereageerd, en het OM besluit niet te vervolgen, waarop de politie aangeeft voortaan niet meer te willen handhaven, waarop in de media wordt betoogd dat de overheid… (Ik haal even diep adem).
Alles buitelt over elkaar heen. Doe je het een wél en het ander niet, is het niet goed. Doe je het ander wél en het een niet, is het ook niet goed.
En natuurlijk zijn politici ook mensen die het liever niet de verkeerde keuze maken en vrezen dat ze spijt krijgen als ze dat wel doen. En natuurlijk zijn de problemen soms erg complex. Zo complex dat het gevaarlijk is om ze plat te slaan tot simpele binaire keuzes van ja of nee.
En toch helpt het om in die complexiteit te zoeken naar de simpelheid. Dat is niet altijd makkelijk en zeker niet altijd leuk. Maar zoals mensen last hebben van keuzestress, hebben mensen nog meer last van onvoorspelbaarheid.
Terug naar enkele basiszekerheden dus. Als je dingen doet die niet mogen, en je wordt betrapt, dan krijg je de daarvoor bedachte straf. Blijkt dat we in een democratische afweging besluiten dat het vanaf nu toch mag, of dat de straf te hoog is? Prima, dan passen we dat aan. Maar tot die tijd is het wat het is.
Pakt dat voor iedereen goed uit? Nee, natuurlijk niet. Is het reden om het dan maar te laten lopen? Juist niet, dan krijg je wat we nu hebben. Is het reden om heel goed na te denken over keuzes? Ja, natuurlijk.
En is dat makkelijk? Nee, absoluut niet. Maar zoals gezegd, niets kiezen is ook iets kiezen. En deze keuze pakt niet goed uit.