Wantrouwen is de voedingsbodem voor complottheorieën. Uit diverse onderzoekingen blijkt dat inwoners in toenemende mate de overheid wantrouwen. De complottheorieën beogen een verklaring te zijn voor wantrouwen van burgers in de overheid. Een valse verklaring welteverstaan.
De coronapandemie bood een perfecte voedingsbodem voor de valse profeten die beeldvorming gebruikten om politici te manipuleren. De coronapandemie confronteerde overheden met een onvoorspelbare en ongrijpbare tegenstander die op de gezondheid van de bevolking had gemikt. Wereldwijd was een ernstig tekort aan medische beschermingsmiddelen: mondkapjes, testcapaciteiten, etcetera. In deze context moest de overheid maatregelen nemen ter bescherming van volksgezondheid in een moeilijke en onzekere periode.
De bureaucratische complexiteit en de gebondenheid aan regels (zoals aanbestedingsregels) zijn bedacht voor normale toestanden en niet voor een noodtoestand. Maar langzamerhand gingen politici terecht in termen van oplossingen denken: nood breekt wet. Er werd een speciale commissaris aangesteld om via de mondiale markt de beschermingsmiddelen aan te schaffen en de testcapaciteit te vergroten. Het ging te langzaam. De kritiek op de regering nam toe. Een van de criticasters van het coronabeleid was Sywert van Lienden, een jonge mediapersoonlijkheid. Hij gebruikte zijn mediacontacten om zijn invloed op de overheid te vergroten.
Van Lienden stelde zich als een moderne weldoener voor, een soort Hollandse Moeder Teresa. Omdat hij ook nog een prominent CDA-lid was (lid van de programmacommissie), kon hij gemakkelijk in contact komen met sommige ministers. Hier ontwikkelde zich een typische toestand volgens de logica van een noodtoestand. Een jonge ambitieuze man zag zijn kans schoon van de nood een deugd te maken, oftewel van de medische noodtoestand te profiteren. Dit lijkt op het klassieke voorbeeld van de graanhandelaar die van een oorlogstoestand of natuurramp gebruikmaakt om met sluwe methoden, ten koste van hulpbehoevenden, rijk te worden. Maar Van Lienden koos rijk te worden met behulp van de Nederlandse overheid.
Dagblad de Volkskrant citeerde uit het onthutsende rapport van Deloitte: ‘Het lijkt een klein gebaar, maar niet in de wereld van Sywert van Lienden. De dan nog gemeenteambtenaar gaat meteen pronken met zijn contact met de politiek assistent van De Jonge. “Team Hugo de Jonge lijkt positief”, appt hij aan toenmalig CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt, die zich ook volop gaat inzetten voor het initiatief.’ Het is nu aan de rechter om te bepalen of er ook strafbare feiten zijn gepleegd.
Maar wat hier misging, is het misbruik van politieke connecties en de onoplettendheid van politici. Hoe komt dat? Uit het rapport blijkt dat het kabinet gevoelig was voor de kritiek uit de media en Van Lienden was de spil in de mediakritiek. De beeldvorming werd de ministeriële valkuil. Door onnodig aan Van Lienden de gelegenheid te bieden om met belastinggeld mondkapjes te importeren en te verspreiden, hoopten politici de beeldvorming te kunnen kantelen. Wat daarmee is gekanteld, zijn vooral de zoden van wantrouwen. De zaak-Sywert van Lienden heeft juist de beeldvorming rond een onbetrouwbare overheid vergroot.